LITWOR | SUKIENNIK | DZIEWIĘĆSIŁ |
STRZEMIESZYCA | MORDOWNIK | GĘSIE ŁAPKI |
ZIMOWIT | LIMBA | KIELUCHY |
Dziewięćsił Jest to stara góralska nazwa, która pochodzi stąd, że w dawnych czasach przypisywano tej roślinie czarodziejską moc dziewięciu sił, dziewięciu tajemnych mocy, które powodują dziewięciokrotnie silniejsze jego lecznicze i magiczne właściwości od jakiegokolwiek innego ziela. Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) jest na niżu gdzieniegdzie nazywany kąśliną. Lacińska nazwa powstała być może przez zniekształcenie włoskiego cardina albo od imienia Karola Wielkiego lub Karola V, którzy ponoć wykorzystywali właściwości lecznicze rośliny z tego rodzaju. Gatunkowy człon nazwy natomiast pochodzi od greckiego a kaulos czyli "bez łodygi". Roślina objęta ochroną gatunkową |
Właściwości i wykorzystanie:
"Korzeń rdzawy, dziurawy, ma mocny zapach; smak ostry, gorzki i nieco korzenny. Skutki iego są poty i robaki pędzące. W potrzebach macicy ma także mieć wielką skuteczność. Nieostrożne iego zażywanie czyni womity i gwałtowniejsze laxowanie. Wchodzi w lekarstwa końskie. Wodą z korzeniem gotowaną wymywane rany i wrzody, pięknie się goią. Koniowi zdrożonemu daiąc korzeni w obroku, powiadają, że go prędko znowu poprawić można" |
Ciekawostką jest, że tak dzisiaj rozpowszechniony w zdobnictwie motyw rozety liściowej dziewięćsiłu był w dawniejszych czasach rzadko spotykany. W rzeźbach występowały czasem jako ornament tylko bardzo przestylizowane promieniste koszyczki. Naturalistyczne dziewięćsiły to zupełnie moda tylko na użytek turystów
Podobny gatunek, Dziewięćsił popłocholistny Carlina...(nie występujący jednak w Tatrach) uznany jest za godło botaników polskich. Jego podobizna zdobi pieczęć Polskiego Towarzystwa Botanicznego i okładki naukowego czasopisma "Acta Societatis Botanicorum Poloniae".
W lecznictwie stosowany jest korzeń zebrany jesienią i po oczyszczeniu wysuszony w warunkach naturalnych (tzn. cieniu i przewiewie). Surowiec zawiera: olejek (1-2%) a w nim związek poliacetylenowy (tlenek carlina) o silnym działaniu bakteriobójczym, ponadto garbniki i inulinę. Wyciąg z korzenia hamuje wzrost bakterii gram-dodatnich np. duru i paraduru oraz gronkowca złocistego. Stosowany jest w zaburzeniach trawienia, chorobach pęcherzyka żółciowego, w biegunkach (zwłaszcza bakteryjnych). Korzeń jest składnikiem Ziół Szwedzkich.