SAMODZIELNA PRACOWNIA INFORMACJI OBRAZOWEJ Marek Ostrowski tel. kom. (+48) 602 760031 |
SAMPER sci-art samper@samper.pl www.samper.pl |
|||
Warszawski Tryptyk EdukacyjnyMarek Ostrowski Doskonalenie umysłuWiedza jest sprawnością umysłu, który z doznań zmysłowych tworzy subiektywny świat abstrakcyjnych pojęć i doznań. Są one w mniejszym lub większym stopniu odnoszone do realnego świata i weryfikowane w kontakcie z otoczeniem. Sprawdzianem wiarygodności wytworzonego modelu rzeczywistości jest możliwość funkcjonowania organizmu w danym środowisku. Relacje między sprawnością umysłu przetwarzającego informacje płynące z zewnątrz a fizycznym środowiskiem decydowały o sukcesie ewolucyjnym gatunków i życiu osobników, a w wypadku człowieka również o sukcesie cywilizacyjnym. Znaczenie powiązań między umysłem i jego zdolnościami do myślenia abstrakcyjnego a przestrzenią kształtowało linię rozwoju na wszystkich etapach ewolucji biologicznej aż do poziomu człowieka. Umysł człowieka dzięki rozwiniętym zdolnościom abstrakcyjnego pojmowania rzeczywistości pokonał biologicznie nie tylko barierę grawitacji ziemskiej i próżni kosmicznej, ale także bariery skali kreując na drodze poznania intelektualnego modele świata kwantowego i międzygalaktycznego. Zasiedlił w ten sposób nowe przestrzenie. Umysł, jako aktywność mózgu, jest uwarunkowany ewolucyjnie i zakodowany genetycznie, ale rozwija się w każdym z nas indywidualnie dzięki stymulacji bodźcami środowiska. Kształtowanie i efektywność działania naszych umysłów zależą od świadomej dbałości o ich rozwój i kondycję - zarówno biologiczną, jak i intelektualną. Uczenie się jest jednym z istotnych elementów rozwijających sprawność umysłową. Jak można jednak efektywnie edukować i edukować się, nie znając zasad podstawowych mechanizmów funkcjonowania naszego mózgu i nie wykorzystując w praktyce ich możliwości? Na początku jest idea
Idea Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego - należącego do pakietu Projektu Warszawa (patrz ramka obok) - to model projektu jednocześnie naukowego, edukacyjnego, wychowawczego i społecznego, który wiąże sprawność umysłu, w tym wiedzę, z realną przestrzenią najbliżej otaczającą organizm, a więc w ludzkiej skali. Dla uczniów szkół warszawskich taką przestrzenią, w ludzkim wymiarze, jest szeroko pojmowana Warszawa. Projekt jest przygotowany dla szkół od poziomu podstawowego po uczelnie. Choć mowa jest o szkołach, to należy mieć świadomość, że za kilka lat ich absolwenci, już jako dorośli ludzie, będą zarządzać Warszawą. Program, i jego konsekwencje sięgające w przyszłość, wykraczają więc poza etap bycia uczniem. Projekt opiera się na założeniu, że uczenie się, czyli aktywowanie sieci neuronów i rozbudowywanie połączeń synaptycznych w mózgu, tworzenie powiązań w postaci prostych relacji, nie powinno być ograniczone do biernej konsumpcji i biernego zapamiętywania informacji, a następnie budowania z nich piramidy wiedzy w oderwaniu od rzeczywistości. Tak zapamiętane informacje w większości przypadków przypominają zbiory zmagazynowane w archiwum, poukładane logicznie, ale statycznie, na regałach, półkach, upakowane w szufladach. Można do nich wprowadzać kolejne informacje uzupełniające dotychczasowe zbiory danych. Zbiór informacji nie oznacza jednak, że potrafi my je zrozumieć i praktycznie wykorzystać ich treść. A jeszcze trudniej w statycznych, uporządkowanych zbiorach spontanicznie tworzyć sieci wzajemnych relacji i powiązań kreujących nowe, nieistniejące dotąd wartości. Wiedza w sprawnych umysłach, ćwiczonych od pierwszych lat życia, powinna dynamicznie tworzyć z innymi informacjami coraz to nowe związki, nie tyle burząc rutynowe uporządkowania, ile poszukując nowych, prowadząc do formułowania twórczych skojarzeń. Uzyskując nowe umiejętności i wiedzę nie powinniśmy przy tym dopuścić do zatracenia dotychczasowych - nabywana wiedza nie powinna spowodować zaniku wrodzonej naturalnej spostrzegawczości, która, bez ustawicznego świadomego ćwiczenia jej, zanika wraz z wiekiem i latami... edukacji. Czynnikiem aktywującym wiedzę i usprawniającym naszą pamięć powinna być m.in. ciągła konfrontacja z rzeczywistością. Uczenie nie powinno ograniczać się więc do gromadzenia wiedzy, ale polegać na ćwiczeniu mobilności umysłu, aktywnego budowania twórczych skojarzeń i korzystaniu ze zdobytych informacji. W praktyce nauczania szkolnego i akademickiego zbyt często i zbyt duży nacisk kładzie się na zapamiętywanie definicji samych w sobie i w oderwaniu od realnej przestrzeni i doświadczenia. Umysł człowieka jest zdolny do bezpośredniego zapamiętywania abstrakcji, ale nie powinien zatracać związków z realnym światem. Istota przetwarzania, zapamiętywania, nadawania treści, weryfikowania znaczenia informacji i tworzenia świadomości jest jednym z ciekawszych zjawisk dokonujących się w wydzielonej ze środowiska przestrzeni mózgu. Jednym z procesów uczenia się i zapamiętywania jest tworzenie różnego rodzaju skojarzeń. Mogą to być generowane w umyśle proste, wielosensoryczne asocjacje z informacjami dodanymi: zapamiętanym obrazem, dźwiękiem, zapachem, czy towarzyszącym danej informacji jakimś niezależnym wydarzeniem, bądź logiczne ciągi przyczynowo-skutkowe. Próba powiązania zdobywanej wiedzy z realną przestrzenią zwiększa nie tylko samą sprawność umysłu i zasób wiedzy, ale także pozwala całemu organizmowi na intelektualne i fi zyczne zdobywanie i zasiedlanie przestrzeni. Przestrzeń Warszawy, i dowolnego innego środowiska, w którym żyjemy, trzeba bowiem zdobywać choćby przez jej poznawanie. Nie wystarczy biernie zamieszkiwać. Mózgowe asocjacje z fizyczną przestrzeniąProjekt Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego i program jego realizacji jest adresowany nie tylko do uczniów szkół warszawskich. Może stanowić uniwersalny model nauczania w powiązaniu z dowolną przestrzenią. Uniwersalizm idei projektu pozwala teoretyczne i abstrakcyjne informacje z lekcji i podręczników aktywizować w umyśle przez wiązanie ich bezpośrednio z rzeczywistą przestrzenią własnego miasta czy regionu - uczy umiejętności korelacji wiedzy podręcznikowej z realnym światem. To nie tylko sposób na weryfikację naszej wiedzy, ale również pomysł na zapamiętywanie i kojarzenie treści informacji z realnymi obiektami, których dotyczą. Celem projektu staje się nie tylko zwiększenie efektywności nauczania, ale jednocześnie wskazanie na praktyczny wymiar zdobytej wiedzy. Dzięki temu uczeń od pierwszych klas powinien mieć również świadomość wartości swojej pracy i to zarówno intelektualnej, jak i emocjonalnej. Pozwala to wyznaczać cele działań i nadawać sens swojej pracy. Towarzyszy temu zwiększenie samodzielności uczniów, budowanie związków z miejscem zamieszkania i w efekcie tworzenie lokalnych społeczności. Konfrontacja zdobytej wiedzy i wytworzonego w umyśle modelu rzeczywistości z realnym światem jest tym skuteczniejsza, im bardziej różnorodne są zbiory danych i procedury ich przetwarzania. Mówimy wówczas o roli wielowymiarowości informacji. Dlatego w projekcie Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego położony został nacisk również na tworzenie powiązań multidyscyplinarnych. W miejsce atomizacji i specjalizacji wiedzy, a tak przedstawia się nauczanie przedmiotowe, proponowany jest interdyscyplinarny model zagadnieniowy. Taki model edukacji nie narusza i nie ogranicza podstaw programowych obowiązujących w szkołach, do których nauczyciele są przyzwyczajeni. Jest natomiast skuteczniejszym sposobem nauczania. Powiązanie informacji z przestrzenią przez budowanie sieci powiązań międzyprzedmiotowych, analogicznych do struktury funkcjonowania sieci neuronowych, bo tak organizowane są przedstawione w scenariuszach i skryptach propozycje lekcji, gwarantuje znacznie sprawniejsze i pełniejsze przyswajanie nie tylko wiedzy, ale również dostępu do niej i budowania kompetencji do jej wykorzystania. Założenia Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego odwołują się nie tylko do inteligencji na poziomie świadomości powstałej w procesie ewolucji zaledwie kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Korzystają również z zasobów tej głębszej, najbardziej pierwotnej, ukrytej poniżej progu świadomości, ale odgrywającej niezwykle istotną rolę poznawczą - inteligencji intuicyjnej i emocjonalnej. Ma to duże znaczenie. Powiązania racjonalne rozwijają wiedzę i tworzą w umysłach model rzeczywistości; powiązania emocjonalne z przestrzenią kształtują z kolei lokalny patriotyzm. Istota projektu i jego relacje z bezpośrednim otoczeniem człowieka - procesami i zjawiskami, które w nim zachodzą, są czynnikiem kształtującym współczesną cywilizację rozwijającą się w powiązaniu z przestrzenią globalną. Realizacja idei projektu procentuje nie tylko twórczą postawą uczniów, ale i świadomością, że przestrzeń należy nie tylko poznać, swobodnie się w niej poruszać, ale również odpowiedzialnie kształtować. Przestrzeń reprezentowana jest zarówno przez rzeczywiste materialne środowisko, wartości kulturowe i społeczne, jak i różne intelektualne sposoby jej prezentacji, m.in. obrazy lotnicze i satelitarne. Zdjęcia lotnicze, w rozumieniu autora projektu, są nie tylko wytworem technicznym i nie ograniczają się do fotogrametrycznej wizualizacji, ale przede wszystkim są sposobem myślenia o przestrzeni. Im wyżej się przy tym wznosimy, tym szersze horyzonty poznania otwierają się przed nami. W prezentacji idei Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego wielokrotnie przewijają się odniesienia do przestrzeni. Jest ona rozumiana przede wszystkim, choć nie tylko, jako przestrzeń fizyczna - czasoprzestrzeń. Przenosi się to również na koncepcję prowadzenia zajęć. Zajęcia, według założeń Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego, powinny odbywać się nie tylko dosłownie wszędzie, ale mieć charakter ciągły - również w czasie. Nie są ograniczone ani czasowo, ani tematycznie tylko do lekcji w klasie, ale mogą odbywać się praktycznie w każdej przestrzeni: zarówno w drodze do i ze szkoły, podczas niedzielnego spaceru, jak i w trakcie serfowania w sieciach komputerowych. W tak przygotowanej scenografii intelektualnej interdyscyplinarna lekcja trwa całą dobę. W projekcie istotne jest uświadomienie sobie, że efekty zadań lekcyjnych i domowych są ważnym i samodzielnym, a przede wszystkim praktycznym wprowadzeniem uczniów w poznanie środowiska lokalnego i globalnego. Uczeń nie powinien zapamiętywać informacji - uczeń powinien kształtować swoją wiedzę w powiązaniu z realnym światem w procesach jego poznawania. A nauczyciel powinien być przede wszystkim przewodnikiem, a nie źródłem wiedzy encyklopedycznej. Informacja obrazowa strategią ewolucji
Idea modelu nauczania i uczenia się proponowana w projekcie Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego została uformowana z jednej strony przez koncepcję informacji obrazowej, jako zjawiska przyrodniczego, które współuczestnicząc w procesie ewolucji biologicznej przyczyniło się w znacznym stopniu do ukształtowania obecnej postaci umysłu człowieka (patrz ramka obok). Z drugiej strony uwzględnione zostały osiągnięcia rewolucji biologicznej i informatycznej zapoczątkowanej na przełomie XX i XXI wieku. Idea ta rozwijała się etapami wiele lat, stopniowo przybierając postać programu edukacyjnego przedstawionego w niniejszym opracowaniu. Pierwszy etap wprowadzania projektu Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnegozostał zainicjowany w ostatniej dekadzie XX wieku, kiedy do szkół polskich, a szczególnie warszawskich, trafił Atlas zdjęć satelitarnych Polski. Włączenie do programów szkolnych atlasu satelitarnego nastąpiło dzięki wsparciu władz dawnej gminy Warszawa Centrum i Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. Zajęcia z metodykami, nauczycielami i uczniami odbywały się na terenie całej Polski, a nawet poza jej granicami, podczas kilkuset spotkań, szkoleń, lekcji poprowadzonych przez autora projektu. Potwierdziły ogromny potencjał poznawczy uczniów, zachłanność na wiedzę czerpaną podczas nowocześnie prowadzonych lekcji, sprawność posługiwania się językiem obrazów, niesamowitą spostrzegawczość. Widać to było szczególnie wśród uczniów w niższych klasach szkoły podstawowej. Niestety zdolności te, zamiast być rozwijane w szkołach na kolejnych poziomach nauczania, zanikają wraz z kolejnymi etapami i latami edukacji. Wymieniony atlas satelitarny i koncepcja wykorzystania do celów dydaktycznych zawartych w nim, w części abstrakcyjnych, obrazów lotniczych i satelitarnych jako modelu odwzorowującego przestrzeń, miała swój wydźwięk światowy. Doświadczenia i praktyczne wnioski wyniesione z tego okresu oraz spostrzeżenia z pracy akademickiej - końcowego etapu edukacji uczniów stały się kolejnym filarem obecnego projektu Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego. Kreatywna edukacjaPrzełomy technologiczne, wsparte jednocześnie twórczymi koncepcjami intelektualnymi, wywołują zmiany społeczne. Projekt Warszawa, w tym Warszawski Tryptyk Edukacyjny, jest być może zapowiedzią takich, jak się wydaje nieuniknionych, zmian społecznych. Istotne jest, aby jeszcze podążyła za nimi - odpowiednio szybko - przebudowa mentalności nauczycieli, rodziców, uczniów, administratorów i animatorów życia publicznego. Zmian tych nie wprowadzi pokolenie, które z takim myśleniem nie miało lub nie ma do czynienia. Dlatego idea Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego, jako wizja przyszłego kierunku rozwoju nauki, wiedzy i zachowań społecznych, a w następstwie egzystencji, jest kierowana od razu do najmłodszego pokolenia, by kształtować od podstaw wzorce jego świadomości i mentalności. Tak przygotowanemu pokoleniu będzie łatwiej wprowadzać dalsze etapy, które samo stworzy. Przewidywanie to jest efektem obserwacji wielokierunkowych zjawisk rewolucji biologicznej i informatycznej, jakie dokonały się w ostatnich dekadach, i prognozowania zmian w programach i metodach edukacji. Rozwój technologiczny i społeczny, w wyniku którego, chyba po raz pierwszy w rozwoju cywilizacji nastąpiła zmiana kierunku przekazywania wiedzy i potomkowie uczą rodziców, wymaga takich przyspieszeń. Powinniśmy świadomie edukować nie tyle obecne pokolenie, ale już teraz, od razu, następne. Edukacja w kreatywnych projektach przestaje być obowiązkiem - może stać się również przyjemnością i wizytówką nowoczesności. I to jednocześnie, jak w tym przypadku, w powiązaniu z wiedzą o własnym mieście, poczuciem tożsamości i świadomością wpływu na jego rozwój. Zdobyte wiadomości w szkole nie muszą być teoretyczne i pamięciowe, zawieszone w abstrakcyjnej przestrzeni wiedzy. Wszystkie fakty, zadania do rozwiązania i ćwiczenia można, i wręcz należy, łączyć z konkretną rzeczywistą przestrzenią - nie tylko z fizycznymi obiektami czy ulotnymi zdarzeniami, ale również ich umiejscowieniem. Ułatwia to uczniom z jednej strony budowanie asocjacji pamięciowych i ich zapamiętywanie, z drugiej pełniejsze rozumienie treści lekcji. Współczesne osiągnięcie cywilizacyjne - satelitarne i lotnicze zobrazowania przestrzeni, informacje powiązane z nią przez coraz powszechniej dostępny system globalnego pozycjonowania danych (GPS, GIS) są już obecnie nie tylko szeroko używanym narzędziem zdobywania, wykorzystywania i utrwalania wiedzy, ale przede wszystkim sposobem życia i funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie. Szkoły powinny wyposażyć uczniów nie tylko w podstawowy zasób wiedzy, ale również umiejętność jej zdobywania i korzystania z jej potencjału w połączeniu z możliwościami, które tworzą współczesne technologie. Inaczej wiedza wyniesiona ze szkoły staje się piękną, ale mało użyteczną sprawnością, która nie pozwalając czynnie korzystać i uczestniczyć w rozwoju cywilizacyjnym, skutkuje zacofaniem. Korzystając z możliwości, które niesie informacja obrazowa, obrazy lotnicze i satelitarne można potraktować nie tylko jako źródło danych, o czym była mowa wyżej, ale również jak plansze odwzorowujące symbolicznie realną przestrzeń, na których mogą rozgrywać się lekcje. Lekcje w takich przypadkach nie "odbywają się", ale rozgrywają - w programach lekcji pojawiają się nowe elementy strategii. W przedstawionym projekcie i przygotowanych konspektach zarysowano przykładowe możliwości twórczego prowadzenia lekcji na podstawie obrazów lotniczych i satelitarnych, reprezentujących rzeczywistą przestrzeń, w tym konkretnym wypadku - metropolii warszawskiej. Propozycje takich lekcji odnoszą się do zagadnień z kilkunastu przedmiotów wykładanych w szkołach: biologii, przyrody, chemii, fi zyki, geografi i, historii, informatyki, języka polskiego, języków obcych, matematyki, plastyki, wiedzy o społeczeństwie, wiedzy o kulturze, edukacji ekologicznej. Niektóre scenariusze tworzą cykle tematyczne, dotyczące szerszego zagadnienia, np. starorzeczy Wisły. Nauczyciel może dowolnie wybrać jeden lub więcej wątków tematycznych, by utrwalić uczniom zdobytą wiedzę. Aby móc czynnie korzystać z obrazów lotniczych i satelitarnych, podstawowego źródła informacji o przestrzeni - dziś, w nowoczesnych społeczeństwach - konieczne jest zrozumienie zasad czytania treści takich obrazów. Umiejętność czytania obrazów - to znaczy zdolność rozpoznawania znaków i budowania z nich większych jednostek obrazowych, a następnie nadawania im treści - jest obecnie tak samo niezbędna, jak powszechna znajomość języka angielskiego czy umiejętność prowadzenia pojazdów i powinna być jednym z warunków ukończenia kolejnych stopni edukacji. Osiągnięcie umiejętności czytania obrazów zapewnia Warszawski Tryptyk Edukacyjny. Cele i efektyCele, które stawia sobie projekt Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego, dotyczą następujących zagadnień:
W ramach wymienionych zagadnień można wyróżnić wiele problemów szczegółowych, wśród nich:
Powyższe cele, tak skrótowo i deklaratywnie sformułowane, nie mogą być na tym etapie w pełni czytelne. Ważne jest zrozumienie, co się pod nimi kryje, sposób i skuteczność ich wprowadzania. Ukonkretniają się i stają się bardziej zrozumiałe po zapoznaniu się z treścią zarówno scenariuszy zajęć, jak i mniej formalnych, ale bardziej inspirujących skryptów, zebranych w obu tomach materiałów metodycznych. Ale naprawdę to dopiero uczniowie i nauczyciele są zdolni nadać im prawdziwą wartość. Istotny wydaje się fakt, że w projekcie Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego nauczyciel z typowego wykładowcy staje się dyskretnym partnerem i opiekunem, czy też, jak wspomniano wcześniej, przewodnikiem wspierającym ucznia w jego samodzielnej pracy. Uczeń powinien od początku uczyć się sam, tak jak każdy z nas samodzielnie uczy się chodzić, korzystając z pomocy jedynie na początku. Ciężar uczenia powinien być przenoszony z nauczyciela na ucznia. Na nauczycielu spoczywa odpowiedzialność za zdobycie wiedzy przez uczniów. Uczeń będzie zdolny uczyć się sam, gdy będzie nauczony, ile jest warta jego wiedza i jej wykorzystanie. Na pewnym etapie nauczania nauczyciel powinien więc być również trenerem, który uczy strategii osiągania sukcesów. W założeniach projektu uczeń włącza do swojej pracy również rodziców, budując dzięki temu silniejsze więzi rodzinne i międzypokoleniowe. Warto również zwrócić uwagę na znaczenie w tym projekcie zespołowych relacji nauczyciel - nauczyciel, a w zasadzie na związki między poszczególnymi przedmiotami/lekcjami. To jedna z wielu istotnych form współpracy, na której opiera się idea Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego. Nauczanie zagadnienioweWiedza ucznia nie powinna dzielić się w archaiczny sposób na przedmioty: biologię, fizykę, matematykę, chemię czy znajomość języka obcego itd., a w jego mózgu nie powinna utrwalać się segregacja wiedzy na pojęcia dyscyplinarne, często bez wzajemnych powiązań. Odwrotnie: biologia, fizyka, matematyka powinny być jedynie różnymi drogami osiągania wspólnego celu. Jest nim jedna: materialna, intelektualna, ekonomiczna i duchowa spójność między wiedzą (subiektywnym modelem rzeczywistości) a realnym światem. Poszczególne przedmioty powinny stać się jedynie furtkami, przez które jest wprowadzana do mózgu stosowna wiedza ze specyfi cznym językiem i często odmiennym sposobem myślenia, zależnym od dyscypliny. Wiedza wprowadzona różnymi ścieżkami powinna w umysłach przeradzać się w spójną całość. W przedstawionych scenariuszach, z związku z ich formalizmem metodycznym, przeważa nadal podejście jednoprzedmiotowe, choć wymagają one współpracy nauczycieli z wielu przedmiotów, czyli przedstawiania zagadnienia z punktów widzenia różnych specjalności. Natomiast w skryptach (które ukażą się w kolejnym tomie) dominuje podejście tematyczne nad przedmiotowym - ważne jest zagadnienie i poszukiwanie sposobów twórczego rozwiązania, a nie pojedynczy przedmiot. Ale to tylko część idei Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego. Istotne jest, aby szkoła nie tylko uczyła umiejętności i kształciła zdolności do gromadzenia wiedzy, ale przede wszystkim kształtowała umiejętności korzystania z jej zasobów i, co wspomniano, nadawania jej wartości - również w działaniu. Te zagadnienia praktycznie nie są realizowane w programach szkolnych. W wyniku tego uczniowie nie budują więzi emocjonalnych i racjonalnych z rzeczywistą przestrzenią, co w perspektywie przejawia się również brakiem odpowiedzialności za przyszłość szeroko pojętego globalnego środowiska: przyrodniczego, kulturowego i społecznego. Warszawski Tryptyk Edukacyjny jest przeznaczony dla uczniów o różnych predyspozycjach, zdolnościach i poziomie intelektualno-emocjonalnym. Dla wszystkich jednak podstawą wiedzy o świecie są uniwersalne procesy przetwarzania informacji obrazowej. Obraz nie jest prostym zmysłowym postrzeganiem przestrzeni, ale jej intelektualnym wyobrażeniem. Dlatego tak duże znaczenie w projekcie jest przywiązywane do:
Dwa Tryptyki Warszawskie: albumowy i edukacyjnyPodstawą scenariuszy i skryptów są obrazy lotnicze: zarówno fotomapy, jak i zdjęcia lotnicze zebrane w trzech tomach Tryptyku Warszawskiego oraz fotomapa Warszawy dostępna pod adresem: www.samper.pl (ortofotomapa 2001 - Obrazowa Baza Danych Varsovia.pl). Obrazy lotnicze i opracowana na ich podstawie obrazowa mapa reprezentują rzeczywistą przestrzeń wybranego miasta. Są nie tylko bezpośrednim źródłem informacji o Warszawie, ale również narzędziem pozwalającym dostrzec różnicę między podświadomym (emocjonalnym, intuicyjnym) a świadomym (racjonalnym) odbiorem informacji oraz informacji o możliwościach interpretacji i budowania subiektywnego modelu wiedzy. Warto zwrócić uwagę na fakt, że albumy Tryptyku Warszawskiego, do których odwołuje się projekt, należą do innej kategorii publikacji niż Warszawski Tryptyk Edukacyjny. Albumy są unikatowym zbiorem kilkuset obrazów lotniczych Warszawy wybranych z kilkudziesięciu tysięcy znajdujących się w archiwum autora. Oprócz zdjęć współczesnych w albumach znalazły się również przykłady zdjęć Warszawy, której już nie ma: z roku 1926, 1935 i 1945. To ogromny materiał źródłowy wiedzy o Warszawie, który w sprawnych umysłach może być wykorzystany na wiele sposobów. Umieszczenie zdjęć w wybranym tomie nie jest oparte na prostym podziale geograficznym bądź czasowym. Albumy Tryptyku Warszawskiego, zawarte w nich obrazy lotnicze i komentarze, odnoszą się do dwóch podstawowych kategorii poznawania przestrzeni na drodze:
Tom trzeci Pokolenie Varsovia.pl nie zajmuje się wnioskowaniem i analizą obrazu przestrzeni tworzącego się w naszych umysłach, ale zwraca uwagę przede wszystkim na kreatywność umysłów, twórcze działania i umiejętność praktycznej realizacji celów. Koncentruje się na wartości aktywnego, pełnego pasji projektowania i realizacji własnych pomysłów i marzeń. Pokazuje, jaka jest wartość wiedzy. Jest on dedykowany młodym umysłom bez względu na wiek. Albumy Tryptyku Warszawskiego, będące podstawą programu edukacyjnego, są więc nie tylko zbiorem zdjęć lotniczych służących jako merytoryczny materiał źródłowy do lekcji. Jednocześnie mają skutecznie stymulować tworzenie emocjonalnych i intelektualnych związków z przestrzenią naszego miasta - tworzyć pokolenie obywateli związanych z Warszawą. Dlatego warto wykorzystywać je na zajęciach w warszawskich szkołach. Projekt Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego jest z kolei przede wszystkim ideą edukacyjną. Ale nie tylko. Jest on jednocześnie procedurą poznawczą opartą na triadzie: widzę - analizuję (myślę) - działam, czyli trzech etapach zmysłowego pozyskiwania informacji o środowisku i jej intelektualnego przetwarzania. Zestawienie tych dwóch różnych Tryptyków i mechanizmów przetwarzania informacji, które sobą reprezentują, prowadzi do lepszego zrozumienia zasad poznawania rzeczywistości i świadomego budowania jej wyobrażenia. Triada poznawcza: WIDZĘ - ANALIZUJĘ (MYŚLĘ) - DZIAŁAMProces przekształceń informacji obrazowej, będący podstawą Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego, opisany ciągiem etapów: dostrzegam sensorycznie - analizuję - interpretuję - wnioskuję - podejmuję decyzję - i działam, jest głęboko zakorzeniony i powtarza się na wszystkich etapach i poziomach ewolucji. Te właśnie procesy kształtowały rozwój gatunków w procesie ewolucji biologicznej i doprowadziły w konsekwencji do powstania świadomości, a w niej budowania świata idei. W trakcie rozwoju biologicznego ukształtował się nasz umysł, samoświadomość i wytwór aktywności człowieka - cywilizacja, w której żyjemy. Informacja obrazowa w zasadzie decyduje, z czego nie zdajemy sobie często sprawy, nie tylko o możliwościach percepcji przestrzeni, ale o tym, jak wygląda świat stworzony/wykreowany w naszych mózgach. Ciąg: widzę - analizuję - działam w konsekwencji wręcz determinuje nasze wyobrażenie i, co za tym idzie - pojmowanie rzeczywistości. Wprowadzenie Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego do procesu dydaktycznego pomaga nie tylko w zdobywaniu i zapamiętywaniu informacji, ale w równym stopniu stwarza możliwości poszerzania naszej wiedzy o świecie i budowy bardziej świadomego i racjonalnego jego wyobrażenia. Można nawet przyjąć, że w Warszawskim Tryptyku Edukacyjnym przekazywanie informacji i gromadzenie wiedzy jest wyprzedzane przez kształtowanie nowych kompetencji: jak uzyskiwać wiedzę i jak nią zarządzać. Konsekwencją procesu dokonującego się w naszych mózgach: widzę - myślę - działam jest zespół cech nadawanych materii i jej postaciom wyrażanych ciągiem: forma - treść - wartość. To bardzo inspirująca zależność. Warszawski Tryptyk Edukacyjny, łącząc abstrakcyjną i teoretyczną wiedzę pod-ręcznikową z konkretnym, i co ważne, realnym obiektem jednoznacznie zlokalizowanym w przestrzeni, pozwala łatwiej zapamiętywać wiadomości przekazywane podczas lekcji. Pamięć skojarzeniowa jest jednym z ważnych i często niedocenianych elementów uczenia i utrwalania zdobytych wiadomości. Ponadto w wielu przypadkach pogłębia sens zdobywania wiedzy, znajdując dla niej bezpośrednie zastosowanie. Edukacja oparta na szablonowym, pamięciowym uczeniu się jest w znacznym stopniu nieproduktywna. Ucząc faktów nie uczy podstawowych elementów niezbędnych w kształtowaniu inteligencji: umiejętności postrzegania, zdolności do analizy i wyciągania wniosków. Ich efektem powinny być skuteczne działania, które są z jednej strony weryfikacją wiedzy, z drugiej zaś udziałem w życiu społecznym. Warszawski Tryptyk Edukacyjny pobudza aktywność intelektualną i społeczną uczniów wykorzystując platformę obrazową zdjęć lotniczych i satelitarnych reprezentujących rzeczywistą przestrzeń. Praca w tym projekcie polega nie tylko na wypracowywaniu zdolności do wnioskowania, ale jednocześnie uczy spostrzegawczości i kreuje większe możliwości integracji teoretycznej wiedzy z fi zycznym środowiskiem. Choć sama wiedza (zarówno jednostkowa, jak i społeczna) jest pojęciem subiektywnym i abstrakcyjnym, pozwala jednak na kontakt i praktyczne funkcjonowanie w fizycznej rzeczywistości. Jest to jedna z ciekawszych interakcji, ale tym bardziej istotne jest kształtowanie w uczniach umiejętności rozróżnienia obu bytów i zarazem umiejętności budowania wzajemnych relacji między wiedzą a realną czasoprzestrzenią. Program Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego pozwala uświadomić uczniom mechanizmy świadomego oddzielania tego, co widzę spontanicznie i naturalnie (wrodzonej spostrzegawczości) od tego, co wiem i umiem nazwać (czyli nabytej wiedzy). Często widzenie, poddane silnej presji naszego umysłu i posiadanych wiadomości, jest kalekie lub wręcz fałszywe. Niejednokrotnie w treść analizowanego obrazu zmysłowego jest wpisywany bowiem zasób naszej wiedzy, z czego większość osób nie zdaje sobie sprawy. Widzimy wówczas nie to, co istnieje naprawdę, ale z przekonaniem to, co chcemy zobaczyć lub wiemy, że zobaczymy. Włączenie w program edukacyjny racjonalnego patrzenia jest jego kolejną wartością. Ciąg aktywności: widzę - analizuję - interpretuję, będący konsekwentnie podstawą przygotowanych scenariuszy i skryptów, wywołuje wiele nowych procesów heurystycznych dokonujących się w naszym mózgu na różnych poziomach przetwarzania informacji. Pozwala więc analizować nie tylko treść zdjęcia, ale jednocześnie świadomie badać narzędzie poznawcze, czyli udział i funkcjonowanie naszego mózgu w procesie percepcji informacji i jej kolejnych przetworzeń. Warszawski Tryptyk Edukacyjny oparty na satelitarnych i lotniczych obrazach przestrzeni to przepustka do obywatelskiego społeczeństwa nowoczesnych technologii, budowanego dzięki Internetowi od poziomu lokalnego po globalny, a jednocześnie silnie emocjonalnie związanego ze swoją małą lokalną ojczyzną. Szkoły i procesy kształcenia nie powinny pozostawać w tyle, bo tracą na tym kolejne pokolenia uczniów. Poszukując różnych innowacyjnych form powinniśmy nie tylko nadążać, ale może, tam gdzie jest to możliwe, choć w części wyprzedzać tendencje światowe stając się wzorcem dla innych. Warto też pamiętać, że wkrótce uczniowie pod wieloma względami zaczną przerastać i wyprzedzać nauczycieli. Wykorzystując narzędzie informacji obrazowej Warszawski Tryptyk Edukacyjny ma szansę stać się jednym z tych modeli kształcenia, w których uczeń staje się partnerem nauczyciela i uczy się - dzięki eksperymentowaniu w skali lokalnej - odpowiedzialności za swoje działania w skali globalnej. W przedstawianiu idei Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego do tej pory dominował jeden punkt widzenia - z pozycji sprawności umysłu ucznia w zdobywaniu, zapamiętywaniu i wykorzystywaniu zdobytej wiedzy. Warto na projekt spojrzeć również z drugiej strony - z pozycji przestrzeni, czyli korzyści dla Warszawy i społeczeństwa tworzącego wspólnotę danego regionu. Projekt Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego kształci pokolenie aktywnych obywateli, którzy związki z miastem wynoszą nie tylko z domu czy podwórka, ale również w sposób świadomy ze szkoły. Dzięki pracy (uczeniu się) od razu w przestrzeni miasta uczeń wszechstronnie poznaje Warszawę, stając się nie tylko wrażliwym i spostrzegawczym obserwatorem, ale i świadomym budowniczym miasta i jego wizerunku. Marek Ostrowski Korzystanie ze scenariuszy i skryptów
| ||||
© 2024 SAMPER / SCI-ART |