Warszawa, 30 kwietnia 2009 r.

Lekcje o Warszawie
- o mieście, w mieście i dla miasta

Nauka historii, biologii, fizyki, matematyki czy informatyki w stołecznych szkołach może być bardziej interesująca, bo będzie „warszawska”. Nauczyciele wykorzystując scenariusze zajęć z Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego pokażą uczniom miasto i jego przestrzeń z nowej perspektywy. Tryptyk to pierwszy tego typu program i publikacja na rynku programów edukacyjnych.

Dlaczego Warszawski Tryptyk Edukacyjny

Program Warszawski Tryptyk Edukacyjny jest wspólną inicjatywą dr. Marka Ostrowskiego (autora Projektu „Warszawa”, znanego z popularnych wykładów varsavianistycznych na stołecznych uczelniach) oraz miejskiego Biura Edukacji. Idea programu została już wcześniej zasygnalizowana w Tryptyku Warszawskim – 3-tomowym albumowym wydawnictwie (Spojrzenie Warsa, Oblicze Sawy i Pokolenie Varsovia.pl) autorstwa M. Ostrowskiego. Wśród innych stolic europejskich Warszawa może pochwalić się unikatowym, wszechstronnym opracowaniem opartym na zdjęciach lotniczych i satelitarnych. Tryptyk Warszawski został uznany za najlepszą polską książkę popularno-naukową 2007/2008. Kolejnym krokiem jest uruchomienie w 2009 r. programu edukacyjnego Warszawski Tryptyk Edukacyjny. Wprowadzenie do stołecznych szkół programów nauczania związanych z własnym miastem jest jednym z priorytetów Polityki edukacyjnej Warszawy w latach 2008-2012, dlatego opracowano osobny program operacyjny poświęcony edukacji varsavianistycznej, który dzięki niniejszej publikacji będzie mógł być prowadzony we wszystkich stołecznych szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz w wybranych podstawówkach.

Warszawski Tryptyk Edukacyjny to nowoczesny program nauczania i uczenia się na poziomie podstawowym, średnim i akademickim. Odwołuje się do bliskiego młodym ludziom przekazu obrazowego i wykorzystuje nowoczesne technologie pozyskiwania, przetwarzania informacji i komunikowania się młodego pokolenia. Rozszerzenie programu poprzez aplikacje internetowe stwarza dodatkowe możliwości jego rozwoju. Czyni to program bardziej przyjaznym i atrakcyjnym dla uczniów, pobudza ich do samodzielności - własnych analiz i interpretacji. Tryptyk w szkole to nowe możliwości edukacji interdyscyplinarnej (problemowej, a nie przedmiotowej jak w klasycznym ujęciu), proponuje nowe podejście w nauczaniu, gdy nauczyciel staje się przede wszystkim przewodnikiem i opiekunem ucznia, a nie tylko lektorem przekazującym i sprawdzającym wiadomości. Wykorzystując obrazy lotnicze i satelitarne integruje uczniów z realną przestrzenią. Założenia Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego odwołują się nie tylko do inteligencji opartej na wiedzy, korzystają również z inteligencji intuicyjnej i emocjonalnej. Racjonalna interpretacja przestrzeni rozwija wiedzę i tworzy w młodych umysłach model rzeczywistości; powiązania emocjonalne z przestrzenią kształtują z kolei lokalny patriotyzm i pobudzają do działań dla swojego otoczenia.

Widzę – myślę - działam

Dewiza Tryptyku zawarta jest w triadzie "widzę – myślę – działam" - jednym z ważniejszych procesów poznawczych człowieka. Założeniem programu jest nie tylko ćwiczenie pamięci i zapamiętywanie jak największej ilości danych, ale jednoczesne ćwiczenie spostrzegawczości, wnioskowania, wyobraźni, kreatywnego myślenia, a przy tym brania odpowiedzialności za swoje dokonania.

Warszawa na lekcjach historii, geografii i … matematyki

Program jest interdyscyplinarny – można go wykorzystywać na wszystkich lekcjach przedmiotowych i zajęciach pozalekcyjnych. Scenariusze lekcji dotyczą w równej mierze geografii, biologii czy historii, jak i wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego, matematyki, fizyki, chemii czy sztuki. Dzięki niemu młody człowiek dostrzega ukryte do tej pory elementy, jak ciepło i cień w mieście, migracje ptaków, matematyczne kody, geometryczną symbolikę, czy niewidoczne z ziemi znaki historii i zwiastuny zmian. Scenariusze zajęć opowiadają o różnych obiektach w warszawskiej przestrzeni, o zjawiskach i procesach, pokazują zarówno to, co widać na co dzień, jak i to, co można dostrzec tylko przy użyciu specjalistycznego sprzętu.

Lekcje już się zaczęły

W latach szkolnych: 2007/2008 i 2008/2009 były prowadzone w 10 szkołach podstawowych i gimnazjach pilotażowe lekcje varsavianistyczne, aby ocenić możliwości takich zajęć pod względem zarówno merytorycznym, jak i organizacyjnym, a jednocześnie ocenić zainteresowanie uczniów i nauczycieli. Pierwsze lekcje były poświęcone tylko jednemu z bardzo wielu tematów: starorzeczom i kępom Warszawy. Było to i tak wystarczające zadanie, ponieważ temat - na skutek zainteresowania uczniów i stawianych oczekiwań - z lekcji na kolejną lekcję rozrastał się coraz bardziej. Uczniowie interpretując zdjęcia lotnicze poznawali przestrzeń swego miasta z niedostępnej dla nich perspektywy „lotu ptaka”. Radzili sobie z tym doskonale. Z dużą ciekawością analizowali obrazy i odkrywali na zdjęciach detale, rozpoznawali obiekty im znane jak również te, które były dla nich nowe. Spostrzeżenia uczniów zaskakiwały wnikliwością i różnorodnością. Ich interpretacje, sposoby myślenia tworzyły nie do przecenienia różne punkty widzenia i prawd odkrywanych przez młodych ludzi związanych z obrazem współczesnej i dawnej Warszawy. Dodatkowo praktyczna weryfikacja swoich spostrzeżeń w terenie i dzielenie się nimi na lekcjach to kolejne cenne doświadczenie uczniów i sukces nauczyciela.

Lekcje wzbudziły wśród uczniów bardzo duże zainteresowanie i aktywację do samodzielnego szukania dodatkowych wiadomości. Mobilizowały uczniów bardzo dobrych, jak i tych najsłabszych, którzy również mogli wykazać się znajomością terenu, spostrzegawczością, umiejętnością czytania przestrzeni, sprawnością interpretacji. Wszyscy uczniowie zdawali sobie sprawę, że uczą się lekcji nie z podręcznika, ale z rzeczywistej przestrzeni miasta i doceniali tę innowacyjność. W tym roku szkolnym odbyło się dla nauczycieli geografii i przyrody seminarium Lekcje o Warszawie– interpretacja zdjęć lotniczych, na którym przedstawiono założenia programu dydaktycznego Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego oraz przykłady lekcji varsavianistycznych.

Zdjęcia lotnicze okazały się doskonałym środkiem dydaktycznym wspierającym pracę nauczyciela, pomocnym przy realizacji treści przedmiotowych zapisanych w podstawie programowej.

Obecnie ukazał się pierwszy pilotażowy tom ze scenariuszami lekcji przygotowanymi przez nauczycieli i doradców metodycznych. We wrześniu 2009 r. ukażą się kolejne opracowania ze scenariuszami przygotowanymi przez studentów varsavianistyki, inicjując w ten sposób internetową bibliotekę materiałów dydaktycznych poświęconych Warszawie.

Do końca tego roku szkolnego kolejne grupy nauczycieli zapoznają się z założeniami programu oraz wprowadzą lekcje do szkół. Wszystkie szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne oraz wybrane szkoły podstawowe otrzymają bezpłatnie publikację, od nich będzie zależało w jakiej formie organizacyjnej wprowadzą program. Dalej program rozwijać się będzie wykorzystując pomysły nauczycieli, uczniów i rodziców.

Więcej informacji

Więcej informacji o albumach Warszawski Tryptyk Edukacyjny oraz o projekcie edukacyjnym można znaleźć na www.samper.pl. Na tej samej stronie znajdują się także materiały pomocnicze dla uczniów i nauczycieli m.in. ortofotomapa Warszawy wraz z narzędziami do pomiarów odległości, powierzchni pól i wyznaczania współrzędnych geograficznych w oparciu o programy ESRI ArcGIS.

Informacje o szkoleniach nauczycieli dostępne są w Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń na ul. Hożej 88, www.wcies.edu.pl. Szczegółowe informacje o dalszych fazach programu dostępne są u koordynatorów w stołecznym Biurze Edukacji (Joanna Gospodarczyk, Mirosław Sielatycki).

00-950 Warszawa, pl. Bankowy 3/5, tel. 0-22-620-13-15, 0-22-620-24-43, 0-22-595-30-78, 0-22-595-30-79, fax 0-22-620-11-78, e-mail: wydzialprasowy@warszawa.um.gov.pl